بررسی تأثیر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر شدت نفوذ آب

استفاده از خاک ها با توجه به قابلیت و استعداد آنها از ملزومات مدیریت صحیح اراضی و از اساسی ترین چالش های کشاورزی پایدار است. یکی از عوامل مهم در این زمینه، تعیین شدت نفوذ آب به خاک است. خاک های مختلف به دلیل تنوع در خصوصیات رفتار نفوذپذیری و هدایت آبی متفاوتی را نشان می دهند. تحقیق حاضر به بررسی تأثیر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک بر نفوذپذیری و هدایت آبی آن می پردازد. به این منظور، بررسی در دو شرایط صحرایی و آزمایشگاهی به ترتیب با روش های استوانه مضاعف و بار ثابت در دو حالت خاک خشک و خیس، در 15 خاک مختلف و سه تکرار انجام شد. تغییرات زمانی نفوذپذیری خاک در شرایط صحرایی و هدایت آبی اشباع در شرایط آزمایشگاهی اندازه گیری شد. برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک های مورد مطالعه نیز تعیین گردید. نتایج نشان داد که دامنه شدت نفوذ نهایی در خاک­های مورد مطالعه در شرایط صحرایی بین 8/0 تا 6/34 سانتی متر بر ساعت است حال آنکه، هدایت آبی در شرایط آزمایشگاهی در حالت خاک خشک بین 1 تا 8/34 سانتی­متر بر ساعت و برای حالت خاک خیس بین 7/0 تا 4/31 سانتی­متر بر ساعت اندازه­گیری شد. نتایج آزمون همبستگی ساده حاکی از آن بود که توزیع اندازه ذرات اولیه و میزان آهک خاک مهمترین عوامل موثر بر شدت نفوذ نهایی در شرایط صحرایی است. همچنین وزن مخصوص ظاهری به عنوان مهمترین ویژگی موثر بر هدایت آبی در شرایط آزمایشگاهی برای حالت خاک خشک مشخص گردید در حالی که توزیع اندازه ذرات ثانویه (خاکدانه)، میزان رس و رطوبت اشباع بیشترین نقش را در کنترل هدایت آبی در شرایط آزمایشگاهی در حالت خاک خیس داشتند. همچنین نتایج رگرسیون چندگانه حاکی از این بود که نقش خصوصیات فیزیکی بویژه توزیع اندازه ذرات نسبت به خصوصیات شیمیایی بر نفوذپذیری خاک بیشتر است. یافته های تحقیق همچنین نشان از اختلاف زیاد بین نتایج شدت نفوذ نهایی در شرایط صحرایی نسبت به هدایت آبی اشباع در شرایط آزمایشگاهی داشت، در حالی که همبستگی بالا بین داده­های بدست آمده در شرایط آزمایشگاهی در دو حالت خاک خشک و خیس نشان از روند بسیار مشابه آن دو داشت. البته مقادیر هدایت آبی اشباع در حالت خاک خشک بیشتر از خاک خیس بود که احتمالاً به تغییر در پایداری خاکدانه در برابر ورود آب و کاهش اندازه خلل و فرج بر اثر مکش ناشی از خروج آب مرتبط است. یافته های تحقیق حاضر روشن ساخت که اندازه گیری نفوذپذیری خاک با استفاده از نمونه های دست خورده نمی تواند شرایط طبیعی دست نخورده را شبیه سازی نماید.